Wat zijn Sieralgen?

Sieralgen zijn eencellige micro-organismen behorend tot de groenwierfamilies Mesotaeniaceae en Desmidiaceae. Ze houden zich op in zoete, stilstaande wateren. Hoewel ze onder de eencelligen tot de reuzen kunnen worden gerekend, zijn de grootste vertegenwoordigers maar net met het blote oog te zien als uiterste fijne, groene spikkeltjes.

Voor het bestuderen ervan is een microscoop dan ook onontbeerlijk. Onder het microscoop (met een vergroting van 40 tot 400x) blijkt pas hoe sierlijk de meeste soorten zijn. De frisgroen gekleurde cellen vertonen een opmerkelijke symmetrie. In feite is elke cel opgebouwd uit twee halfcellen die elkaars spiegelbeeld zijn. In de smallere of bredere verbindingsbrug tussen de twee halfcellen is de celkern gelegen, maar die is meestal slechts met specifieke kleurstoffen zichtbaar te maken

Detail of the cell centre.
Foto © Jan van Arkel

Detail van het celcentrum. Binnen de transparante kern is een dichter gestructureerd, bolvormig kernlichaam gelegen dat op zijn beurt een bolvormige nucleolinus insluit

Cell of Micrasterias rotata with nucleus in connecting bridge between half-cells
Foto © Jan van Arkel

Cel van Micrasterias rotata met de kern centraal gelegen in de verbindingsbrug tussen de beide halfcellen

De vorm van de halfcellen (semicellen) kan zeer sterk uiteenlopen: van min of meer bolvormig tot plat schijfvormig of langgerekt spoelvormig; niet zelden ook is het semicellichaam meer of minder diep ingesneden of voorzien van armvormige uitsteeksels. De celwand kan glad zijn, maar vaak vertoont ze een opvallend patroon van korrels, knobbels of stekels. Een uitbundige celwandornamentatie, al of niet in combinatie met diepe insnijdingen of lange uitsteeksels van het semicellichaam, gevoegd bij de opvallend symmetrische bouw, verleent deze algen de vaak uitgesproken sierlijke aanblik waaraan ze hun Nederlandse naam hebben te danken.

Opmerkelijk is dat de fraaie, esthetische celvorm van sieralgen goed aansluit bij het milieu waarin ze zich plegen op te houden. Sieralgen hoef je niet of nauwelijks te verwachten in vervuilde wateren die ‘s zomers troebel zijn door massa-ontwikkeling van andere eencellige algengroepen. Dat komt ondermeer omdat ze, onder voedselrijke omstandigheden, niet zo hard kunnen groeien als andere algen en daardoor de concurrentieslag verliezen. Sieralgen moeten daarentegen gezocht worden in schone, heldere wateren, bij voorkeur daar waar zich een weelderige ondergedoken waterplantenvegetatie heeft ontwikkeld.

Micrasterias crux-melitensisMicrasterias americana
Micrasterias rotata
klik
voor
een
vergroting
Cosmarium quasillus
Euastrum verrucosum

Ook heel geschikt zijn kleine, met mos begroeide putjes en slenkjes in veengebieden. In het algemeen lijkt daarbij te gelden dat: hoe verfijnder en diverser de structuur van het plantendek, hoe rijker en interessanter de erbij behorende sieralgenflora. Sieralgenverzamelaars doen er dus goed aan de mooiste plekjes in de natuur op te zoeken (bijvoorbeeld een vennetje met veenpluis). Vanwege de gebondenheid aan schone, relatief voedselarme wateren, vormen de sieralgen in grote delen van de wereld een sterk bedreigde organismengroep. Omdat de meeste soorten slechts bij zeer specifieke combinaties van milieufactoren voorkomen en ze daarin onderling vaak sterk verschillen zijn het uitmuntende milieu-indicatororganismen en lenen ze zich ook goed voor de monitoring van natuurwaarden.


ven met veenpluis

ven met veenpluis
klik
voor
een
vergroting
voorbeeld van een soortenrijk monster
voorbeeld van een soortenrijk monster

 

Due to the dependence on clear, relatively nutrient-poor waters, in large parts of the world desmids belong to the seriously threatened groups of organisms. As most of the species only occur at highly specific combinations of habitat variables, they may be considered excellent indicator organisms. As a consequense of their high environmental demands, they are very useful in monitoring conservation value in (semi)aquatic habitats.